सुशिला कार्कीको प्रधानमन्त्रीत्व र दलाई लामाको शुभकामना : पर्दा पछाडिका संकेतहरू

नेपालको राजनीतिमा प्रधानमन्त्री पदमा को आउँछ भन्ने कुरा केवल आन्तरिक शक्ति समीकरणको परिणाम मात्र हुँदैन। नेपाल भारत–चीन–तिब्बतको त्रिकोणीय संवेदनशील भूगोलमा रहेको देश भएकाले यहाँको नेतृत्व परिवर्तनलाई क्षेत्रीय शक्ति केन्द्रहरूले ध्यानपूर्वक नियाल्छन्। तर, इतिहासमै पहिलो पटक, नेपालमा प्रधानमन्त्री चयन भएपछि दलाई लामाले खुला शुभकामना सन्देश पठाउनु भने साँच्चिकै असाधारण घटना हो।

१. दलाई लामाको शुभकामनाको ऐतिहासिक विशिष्टता

२. ⁠• नेपालका विगतका प्रधानमन्त्रीहरूलाई दलाई लामाले सार्वजनिक रूपमा शुभकामना सन्देश दिएको उदाहरण छैन।

•तर सुशिला कार्की प्रधानमन्त्री बनेसँगै दलाई लामाले “नेपाल–तिब्बत ऐतिहासिक सम्बन्ध, शरणार्थी पुनर्वासमा नेपालको योगदान र आर्थिक विकासमा तिब्बती समुदायको भूमिका” को उल्लेख गर्दै आधिकारिक पत्र पठाएका छन्।

•यसले संकेत गर्छ कि दलाई लामाले नेपालमा नयाँ नेतृत्वसँग विशेष अपेक्षा राखेका छन्।

२. नेपाल–तिब्बत–दलाई लामा सम्बन्धको सन्दर्भ

•१९५९ पछि: चीनको नियन्त्रणबाट भागेर आएका हजारौं तिब्बतीलाई नेपालले शरण दिएको ऐतिहासिक तथ्य दलाई लामाले सम्झाएका छन्।

•तिब्बती समुदायको योगदान: व्यापारी, कारीगर, पर्यटन व्यवसायमा सक्रिय तिब्बती समुदायले नेपालमा आर्थिक योगदान दिएको कुरा उनले प्रष्ट्याएका छन्।

•राजनीतिक संवेदनशीलता: नेपाल एक चीन नीतिप्रति प्रतिबद्ध छ र यहाँबाट कुनै पनि “फ्री टिब्बत” गतिविधि चीनले अस्वीकार गर्ने गर्छ। यस्तो संवेदनशीलताबीच दलाई लामाको शुभकामना सन्देशले नेपाल–चीन सम्बन्धमा थप चासो सिर्जना गर्न सक्छ।

३. सुशिला कार्कीको प्रधानमन्त्रीत्व र शक्ति सन्तुलन

•सुशिला कार्की नेपालकी पहिलो महिला प्रधानन्यायाधीश रहेकी भएकाले उनको छवि स्वच्छता, निष्पक्षता र न्यायिक दृष्टिकोण मा केन्द्रित छ।

•उनी प्रधानमन्त्री बनेको क्षणमा दलाई लामाले सन्देश पठाउनु, आन्तरिक राजनीतिक निरपेक्ष छवि भएको नेतृत्वसँग अन्तर्राष्ट्रिय पात्रहरूले बढी अपेक्षा राख्ने संकेत हो।

•यो चीन, भारत र तिब्बत सम्बन्धमा नेपालको आगामी भूमिका कसरी रहनेछ भन्ने प्रश्नमा निर्णायक हुन सक्छ।

४. पर्दा पछाडिको खेल

•भारत–तिब्बत–नेपाल जोड: भारतमा निर्वासनमा रहेका दलाई लामाले नेपालतर्फ शुभकामना पठाउनु भारतको परोक्ष संकेत पनि हुन सक्छ।

•चीनको दृष्टि: चीनले यो कदमलाई संवेदनशील रूपमा लिने सम्भावना उच्च छ। नेपालमा चीनले लामो समयदेखि “तिब्बत कार्ड” प्रयोग गर्न नदिने नीति कडाइका साथ अघि बढाएको छ।

•नेपालको परीक्षण: नयाँ प्रधानमन्त्रीलाई यो शुभकामना “पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक चुनौती” पनि बन्न सक्छ। कसरी उनले यसलाई औपचारिक सद्भावको रूपमा मात्रै व्याख्या गर्छिन् वा यसलाई नीतिगत दिशानिर्देशनका रूपमा स्वीकार्छिन् भन्ने कुराले आगामी विदेश नीतिमा ठूलो प्रभाव पार्नेछ।

५. सम्भावित प्रभावहरू

•चीनसँगको सम्बन्ध: यस घटनाले नेपाल–चीन सम्बन्धमा शंका वा अविश्वासको बीउ रोप्न सक्छ।

•भारतसँगको सम्बन्ध: भारत यसलाई आफ्नो पक्षमा प्रयोग गर्न सक्ने सम्भावना छ, किनकि दलाई लामा भारतकै भूमिबाट सञ्चालित छन्।

•आन्तरिक राजनीति: नेपालभित्र पनि यो शुभकामना देशभक्ति बनाम विदेशी प्रभाव को बहस निम्त्याउन सक्छ।

•जनस्तरमा प्रतिक्रिया: सामान्य जनताका लागि दलाई लामाको सन्देशलाई “नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय छवि वृद्धि” को रूपमा पनि लिइन सक्छ।

निष्कर्ष:

दलाई लामाको यो शुभकामना केवल औपचारिक सन्देश होइन। यसले नेपालका आन्तरिक राजनीति, क्षेत्रीय शक्ति सन्तुलन, र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा गहिरो असर पार्ने सम्भावना बोकेको छ।

सुशिला कार्कीको प्रधानमन्त्रीत्वलाई पहिलो अभिनन्दन गर्ने पात्र दलाई लामा हुनु, नेपाल अब नयाँ भू–राजनीतिक खेलको केन्द्रमा फेरि प्रवेश गर्दैछ भन्ने संकेत हो। त्यसैले यो घटना “पर्दा पछाडिका खेलाडीहरू क्रमशः निस्किँदैछन्” भन्ने निष्कर्षसँग मेल खान्छ।